ChSN są główną przyczyną zgonów u kobiet - łącznie odpowiadają za 55% zgonów w Europie, w tym: choroba wieńcowa odpowiada za 23% zgonów, udar mózgu za 18%, a pozostałe za 14%. U mężczyzn ChSN odpowiadają za 43% zgonów, w tym: choroba wieńcowa za 21% a udar mózgu za około 18%.

Codziennie z powodów sercowo-naczyniowych umiera w Polsce średnio 250 kobiet i 226 mężczyzn.

Mimo prób zwiększenia świadomości społeczeństwa o dużym zagrożeniu kobiet przez ChSN, w dalszym ciągu wiedza ta nie jest dostatecznie rozpowszechniona. W badaniach klinicznych kobiety są niedostatecznie reprezentowane, a rejestry wskazują na niedostateczne wykorzystanie możliwości diagnostycznych i leczniczych w chorobach układu krążenia u kobiet. Konieczne jest upowszechnianie wiedzy oraz zwiększenie świadomości o zagrożeniach kobiet wynikających z chorób układu krążenia.

W porównaniu z mężczyznami występują później o około 8-10 lat i w związku z tym ryzyko ogólne oceniane w porównywalnych grupach wieku jest niższe u kobiet. Różnice dotyczą również rokowania, np. śmiertelność w okresie roku po zawale serca lub po udarze mózgu jest większa u kobiet, natomiast mają one lepsze rokowanie niż mężczyźni w przypadku zastoinowej niewydolności serca.

Zapadalność na ChSN wzrasta po menopauzie. Występujące wówczas zaburzenia hormonalne prowadzą do niekorzystnych zmian w zakresie poszczególnych czynników ryzyka ChSN (przyrost masy ciała, wzrost ciśnienia skurczowego i rozkurczowego krwi, stężenia cholesterolu LDL, zmniejszenie stężenia cholesterolu HDL oraz wrażliwości na insulinę) i zwiększają prawdopodobieństwo rozwoju chorób układu krążenia i cukrzycy.

U kobiet po menopauzie należy zatem skupić się nie tylko na problemie niedoboru estrogenów, ale przede wszystkim na zmianie stylu życia i leczeniu nadciśnienia tętniczego, zaburzeń lipidowych i nietolerancji glukozy.

Nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia, palenie papierosów, otyłość, cukrzyca, niekorzystne zwyczaje żywieniowe i niska aktywność fizyczna, są takie same niezależnie od płci, ale ich rozkład różni się w zależności od wieku i miejsca zamieszkania.

Występowanie czynników ryzyka różni się u kobiet i mężczyzn w zależności od wieku.

U kobiet po menopauzie częściej stwierdza się nadciśnienie tętnicze, otyłość, cukrzycę, małą aktywność fizyczną, depresję i przewlekły stres związany z gorszą w porównaniu z mężczyznami sytuacją materialną i społeczną.

Kobiety rzadziej palą papierosy, ale obserwuje się tendencję wzrostową nałogu w młodszych grupach wiekowych kobiet. Ryzyko związane z paleniem tytoniu jest wyższe u kobiet i nie zależy od wieku. Jednoczesne palenie tytoniu i stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych prowadzi do zwiększenia liczby ostrych zespołów wieńcowych oraz epizodów żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej; stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej (estrogenowo-progesteronowej) należy odradzać kobietom po 35. roku życia palącym tytoń lub obciążonym licznymi czynnikami ryzyka (otyłość, zespół metaboliczny, zaburzenia lipidowe, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca).

Ryzyko związane ze zwiększonym stężeniem triglicerydów, jest znacząco wyższe u kobiet niż u mężczyzn, ale zmniejsza się z wiekiem.

Cukrzyca powoduje o 50% większe ryzyko ChSN u kobiet niż u mężczyzn. Kobiety cierpiące na cukrzycę są obciążone większym ryzykiem zawału serca z uniesieniem odcinka ST (STEMI) i częściej dochodzi u nich do zgonów wewnątrzszpitalnych.

W ocenie ogólnego ryzyka sercowo-naczyniowego u kobiet w Polsce, podobnie jak u mężczyzn, należy zastosować tablice Pol-SCORE (patrz wytyczne PFP dotyczące oceny ryzyka ogólnego). Różnice w ilościowej ocenie ogólnego ryzyka chorób układu krążenia były przyczyną powstania oddzielnych tablic SCORE dla obu płci.

Postępowanie prewencyjne, niefarmakologiczne jak i farmakoterapia są jednakowe dla obu płci.

Nie należy rozpoczynać i kontynuować hormonalnej terapii zastępczej w celu zapobiegania chorobom sercowo-naczyniowym u kobiet po menopauzie, gdyż stosowanie HTZ nie wywiera ochronnego wpływu na układ krążenia, a u starszych kobiet po menopauzie może nawet zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. W przypadku konieczności stosowania hormonalnej terapii zastępczej z innych wskazań należy stosować ją w jak najmniejszej dawce i w jak najkrótszym czasie.

Opieka nad kobietami w okresie okołomenopauzalnym w celu oceny i kontroli ryzyka sercowo-naczyniowego oraz zminimalizowania objawów naczynioruchowych wymaga współpracy kardiologa i ginekologa. W ramach prewencji chorób sercowo-naczyniowych należy oceniać ryzyko sercowo-naczyniowe zgodnie z zaleceniami (wytyczne PFP dotyczące oceny ryzyka ogólnego), wdrażać zmiany stylu życia, a także stosować interwencje farmakologiczne.

Obraz kliniczny chorób układu krążenia jest często odmienny w porównaniu do mężczyzn, co może utrudniać rozpoznanie oraz opóźniać kwalifikację do dalszej diagnostyki.

W przebiegu choroby niedokrwiennej serca kobiety, zwłaszcza starsze, często odczuwają nietypowe dolegliwości, najczęściej związane ze zmniejszającą się wydolnością fizyczną.

Mimo coraz większej znajomości tego faktu w środowiskach medycznych i samych kobiet, w dalszym ciągu są one przyczyną niedoszacowania ryzyka chorób układu krążenia u kobiet, opóźnienia wprowadzania zasad prewencji i leczenia. W przypadku udaru mózgu u kobiet przebiega on ciężej i związany jest z większym deficytem neurologicznym. Dodatkowo objawy udaru u kobiet częściej są nietypowe, takie jak: nudności, czkawka, ból twarzy i kończyn, ból w klatce piersiowej, duszność, kołatanie serca.

W ostatniej dekadzie zwiększyła się świadomość potrzeby odmienności interpretacji wyników badań diagnostycznych.

Stwierdzono między innymi niską wartość elektrokardiograficznego testu wysiłkowego u kobiet. Zwiększyła się rola obciążeniowych badań echokardiograficznych tj. próby dobutaminowej i echokardiograficznych testów wysiłkowych oraz koronarografii metodą tomografii komputerowej. W kwalifikacji do wykonania tych badań należy kierować się całością obrazu klinicznego i wiedzą o narażeniu na czynniki ryzyka.

W porównaniu do mężczyzn, kobiety poddawane zabiegom kardiologii interwencyjnej lub operacjom kardiochirurgicznym są starsze i obciążone innymi schorzeniami, mają mniejszą średnicę tętnic wieńcowych, częściej występują u nich powikłania krwotoczne. Mimo postępu w technologii zabiegów nadal odległe wyniki zabiegów interwencyjnych (angioplastyka wieńcowa, pomostowanie aortalno-wieńcowe) są gorsze u kobiet.