Picie alkoholu, w ujęciu populacyjnym, wywołuje niekorzystne efekty społeczne, biologiczne i psychologiczne. Te negatywne skutki picia alkoholu przeważają nad potencjalnymi korzyściami wynikającymi z jego wpływu na ryzyko niektórych chorób sercowo-naczyniowych (ChSN).

Spożycie alkoholu oceniane są w oparciu o wyniki badań obserwacyjnych, w tym także długofalowych badań kohortowych (prospektywnych). Aż 4,4% Polaków jest uzależnionych od alkoholu, a 8,3% ma problemy z alkoholem.

Na głowę Polaka przypada rocznie 12,5 litra czystego alkoholu, czyli dwukrotnie więcej niż światowa średnia. Ze względów etycznych nie należy się spodziewać, że w przyszłości podjęte zostaną badania eksperymentalne, które pozwoliłyby na przeprowadzenie dokładnych analiz bilansu strat i korzyści spożycia alkoholu.

Dotyczy to: choroby niedokrwiennej serca, zawału serca, niedokrwiennego udaru mózgu, choroby tętnic obwodowych, niewydolności serca, demencji i osteoporozy. Spożywanie małej ilości alkoholu może także wpływać korzystnie na niektóre czynniki ryzyka u chorych na cukrzycę (insulinooporność, małe stężenie HDL).

Należy jednak wyraźnie podkreślić, że istnieje jednak wiele różnych innych sposobów i strategii (np. zwiększenie aktywności fizycznej, unikanie palenia tytoniu, prawidłowa dieta, utrzymanie lub uzyskanie należnej masy ciała), które pozwalają zmniejszyć to ryzyko bez skutków ubocznych, które niesie spożywanie alkoholu.

Do mechanizmów odpowiedzialnych za zmniejszanie ryzyka ChSN należą: zmiana profilu lipidowego (zwiększenie stężenia cholesterolu HDL, obniżenie stężenia cholesterolu LDL), wpływ na układ krzepnięcia (obniżenie stężenia fibrynogenu), modyfikacja procesu zapalnego (obniżenie CRP), zwiększenie insulinowrażliwości.

Jedna jednostka zaś to: 250 ml piwa, 1 lampka wina (około 150 ml) lub jeden kieliszek wódki (około 25 ml). Zaleca się ograniczenie spożycia alkoholu do 2 jednostek dziennie u mężczyzn i 1 jednostki dziennie u kobiet.

Przewlekłe spożywanie większych ilości alkoholu może prowadzić między innymi do poważnych zaburzeń ze strony układu krążenia (nadciśnienie tętnicze, kardiomiopatia, niewydolność serca, udar mózgu, szczególnie krwotoczny, arytmie, choroba wieńcowa, zawał serca, większa umieralność), zaburzać gospodarkę węglowodanową i lipidową (hiperglikemia, hipertriglicerydemia), toksycznie działać na wątrobę (stłuszczenie, marskość), powodować ostre i przewlekłe stany zapalne trzustki, zwiększać ryzyko chorób nowotworowych (w tym głównie przewodu pokarmowego, piersi, jamy ustnej, gardła i krtani). Przewlekłe spożywanie alkoholu może również prowadzić do uzależnień i innych licznych negatywnych konsekwencji zdrowotnych i społecznych.

Bezwzględny zakaz picia alkoholu dotyczy osób mających problemy z samokontrolą, kobiet planujących ciążę, kobiet w ciąży i karmiących piersią, dzieci i młodzieży, osób przyjmujących leki, które mogą wchodzić w interakcje z alkoholem, osób z chorobami wątroby, osób, u których stwierdzono powikłania związane ze spożyciem alkoholu (w tym z patologiczną reakcją nadciśnieniową oraz arytmią poalkoholową), oraz osób w innych szczególnych sytuacjach medycznych.

Ograniczenia picia alkoholu dotyczą osób, które wykonują czynności wymagających koncentracji, zręczności, szczególnej uwagi, np. kierowcy lub operatorzy maszyn, muszą unikać alkoholu.

W przypadku nie stwierdzenia żadnych przeciwwskazań, za bezpieczne można uznać umiarkowane spożycie alkoholu. W związku z tym osoby z dużym ryzykiem sercowo- naczyniowym, znajdujące przyjemność w umiarkowanym spożyciu alkoholu, nie powinny być do tego zniechęcane.

U chorych na cukrzycę spożycie alkoholu powinno być ograniczone do niewielkich ilości, wliczonych w kaloryczność posiłku i spożytych łącznie z posiłkiem. Niedopuszczalne są w tej grupie chorych alkohole słodkie i wysokokaloryczne (np. piwo, likiery, alkohole wysokoprocentowe).

Obecnie nie ma wystarczających danych potwierdzających lub negujących zasadność rutynowych badań przesiewowych ogólnej populacji pod kątem picia alkoholu z użyciem standardowych kwestionariuszy lub badań laboratoryjnych. Ilość, styl spożywania alkoholu i jego wpływ na stan zdrowia pacjenta oraz jego relacje społeczne powinny jednak być zawsze przedmiotem wnikliwej oceny lekarza, która pozwoli na sformułowanie optymalnej porady w tym zakresie. Zadaniem lekarza jest między innymi rozpoznanie osób uzależnionych lub "pijących ryzykownie".

Piśmiennictwo