Co to jest cukrzyca ?

• Cukrzyca (po łacinie diabetes mellitus) to choroba przewlekła, charakteryzująca się podwyższonym poziomem cukru (glukozy) we krwi, której przyczyną jest brak lub nieprawidłowe działanie insuliny.
• Insulina jest hormonem produkowanym w trzustce. Dzięki insulinie komórki ciała mogą wykorzystywać cukry i tłuszcze dostarczane w pokarmie i przetwarzać je na energię niezbędną do spełniania wszystkich funkcji organizmu.
• Brak lub niedobór insuliny powoduje, że komórki ciała nie potrafią zużywać glukozy, dlatego jej poziom we krwi rośnie.

  Jakie są typy cukrzycy ?

• Cukrzyca typu 1 - występuje najczęściej w młodym wieku i wywołana jest uszkodzeniem komórek trzustki produkujących insulinę. Stanowi 5% wszystkich przypadków cukrzycy.
  Obecnie nie znamy sposobów zapobiegania cukrzycy typu 1.
• Cukrzyca typu 2 - występuje najczęściej u otyłych osób zwykle w wieku dojrzałym.
  Charakteryzuje się zmniejszoną wrażliwością komórek ciała na insulinę. Mimo że organizm wytwarza coraz większe ilości insuliny są one niewystarczające dla organizmu. W późniejszym okresie choroby dochodzi do wyczerpania zapasów insuliny.
• Cukrzyca typu 2 stanowi 95% przypadków cukrzycy.

  Jak często występuje cukrzyca ?

• Liczba osób chorujących na cukrzycę na świecie zwiększa się.
• Na cukrzycę choruje prawie 7% dorosłych Polaków, a nieprawidłowa glikemia na czczo (podwyższony poziom glukozy) występuję u około 16%

  Jakie są przyczyny występowania cukrzycy typu 2 ?

• Najważniejsze przyczyny cukrzycy typu 2 to:
  - nadwaga i otyłość, szczególnie typu brzusznego
  - brak aktywności fizycznej
  - dieta o wysokiej zawartości kalorii
• Pewną rolę odgrywają także czynniki dziedziczne:
  - gdy jedno z rodziców choruje na cukrzycę typu 2 ryzyko wystąpienia cukrzycy u dziecka wynosi 40%
  - gdy oboje z rodziców chorują na cukrzycę typu 2 ryzyko wystąpienia cukrzycy u dziecka wzrasta do ponad 50%

  Jakie jest prawidłowe stężenie cukru we krwi ?

• Stężenie cukru we krwi nazywane jest inaczej poziomem glukozy we krwi lub glikemią.
• Prawidłowy poziom cukru we krwi na czczo wynosi:
  < 100 mg/dl (5,6 mmol/l)
• W różnych laboratoriach stosuje się inne jednostki do określenia stężenia cukru:
  - mg/dl (czytaj miligram na decylitr) = mg% (miligram %)
    lub
  - mmol/l – milimol na litr
• Za pomocą niżej przedstawionego wzoru można łatwo przeliczyć stężenie cukru z jednych jednostek na drugie: mmol/l = mg/dl/18

  Jak należy przygotować się do badania stężenia cukru we krwi ?

• Badanie stężenia cukru we krwi na czczo - badanie wykonuje się co najmniej 6 godzin od spożycia ostatniego posiłku.
• Badanie stężenia cukru podczas doustnego testu tolerancji glukozy - badanie wykonuje się na czczo, co najmniej 8 godzin od spożycia ostatniego posiłku oraz 2 godziny po obciążeniu glukozą.
• Badanie to przebiega w następujących etapach:
  - pobranie krwi i oznaczenie glukozy na czczo
  - obciążenie glukozą - badany wypija 75 g glukozy rozpuszczonej w 250-300 ml wody w ciągu 5 minut
  - przez 2 godziny badany pozostaje w spoczynku w pozycji siedzącej
  - po 2 godzinach ponowne pobranie krwi i oznaczenie glukozy po obciążeniu

  Co oznaczają poszczególne wartości stężenia cukru we krwi ?

Badanie	Prawidłowy poziom<	Stan przedcukrzycowy	Cukrzyca
Glikemia na czczo	<100 mg% (5,6 mmol/l)	100 - 125 mg% (5,6 - 6,9 mmol/l) nieprawidłowa glikemia na czczo	≥ 126 mg% (7,0 mmol/l)
glikemia po 2 godz. doustnego testu tolerancji glukozy	< 140 mg% (7,8 mmol/l)	140 - 199 mg% (7,8 - 11,0 mmol/l) nieprawidłowa tolerancja glukozy	≥ 200 mg% (11,1 mmol/l)

  Co oznacza pojęcie stan przedcukrzycowy ?

• Stan przedcukrzycowy - jest to stan wysokiego ryzyka rozwoju cukrzycy. Stan ten można rozpoznać za pomocą za pomocą jednego z wymienionych wcześniej testów tzn:
  - badania stężenia cukru we krwi na czczo
    lub
  - badania stężenia cukru podczas doustnego testu tolerancji glukozy
• W zależności od zastosowanego testu lekarz rozpoznaje:
  - nieprawidłową glikemię na czczo
    lub
  - nieprawidłową tolerancję glukozy
• Rozpoznanie stanu przedcukrzycowego oznacza konieczność zmiany stylu życia

  Kiedy należy podejrzewać cukrzycę ?

• Następujące objawy wskazują na możliwość rozwoju cukrzycy:

1. zwiększone pragnienie
2. utrata masy ciała
3. nawracające grzybicze zakażenia np. w okolicach narządów płciowych lub pojawienie się zmian ropnych na skórze
4. apatia, osłabienie, senność
5. zwiększona ilość oddawanego moczu
6. w skrajnych przypadkach - wyczuwalny zapach acetonu w powietrzu wydychanym

  Czy konieczne jest oznaczanie stężenia cukru we krwi u osób u których nie występują objawy cukrzycy ?

• Cukrzyca typu 2 przez długi okres nie daje o sobie znać.
• Często pierwszym objawem jest stan zagrażający życiu taki jak zawał serca lub udar mózgu.
  Dlatego oznaczenia stężenia cukru powinny być wykonywane nawet u osób bez objawów, w celu wczesnego rozpoznania cukrzycy i podjęcia leczenia zanim dojdzie do groźnych powikłań.
• Stężenie cukru we krwi należy wykonywać u wszystkich osób po 45 roku życia z częstością co 3 lata.
• U pewnych osób oznaczenie stężenia cukru należy wykonywać niezależnie od wieku
  Należą tu:

1. osoby z nadwagą lub otyłością BMI≥25 kg/m2 i/lub obwód pasa >80cm u kobiet lub >94cm u mężczyzn)
2. osoby, których rodzice lub rodzeństwo chorują na cukrzycę
3. osoby mało aktywne fizycznie
4. osoby u których stwierdzono stan przedcukrzycowy
5. kobiety, które przebyły cukrzycę ciężarnych
6. kobiety, które urodziły dziecko o masie > 4 kg
7. osoby z nadciśnieniem tętniczym
8. osoby z nieprawidłowym poziomem HDL <40 mg/dl (<1mmol/l) lub podwyższonym stężeniem tri glicerydów >150 mg/dl (1,7 mmol/l)
9. kobiety z zespołem policystycznych jajników
10. osoby z chorobą układu krążenia
11. osoby z mukowiscydozą (u osób w wieku > 10 lat)

• U osób z normo¬glikemią badanie przesiewowe należy powtarzać nie rzadziej niż co 3 lata. U osób ze stanami przed¬cukrzycowymi zaleca się przeprowadzanie badań kontrolnych w kierunku cukrzycy co 12 miesięcy.
• U każdego pacjenta po zawale serca (poza chorymi z uprzednio rozpoznaną cukrzycą) należy wykonać test obciążenia glukozą, ale nie wcześniej niż po 4-5 dniach po zawale.

  Dlaczego należy zapobiegać cukrzycy ?

• Cukrzyca znacznie zwiększa ryzyko zachorowania i zgonu z powodu choroby niedokrwiennej serca i udaru mózgu.
• Cukrzyca powoduje uszkodzenie naczyń krwionośnych co powoduje zaburzenia ukrwienia wielu narządów.
  Najczęściej uszkadza:

1. serce - choroba niedokrwienna serca
2. nerki - niewydolność nerek (nefropatia)
3. oczy - upośledzenie widzenia

  Jak można zapobiegać cukrzycy i związanym z nią powikłaniom ?

• Zapobieganie cukrzycy i jej powikłaniom to:
  przestrzeganie zasad zdrowego stylu życia a przede wszystkim:

1. normalizacja masy ciała
2. wzrost aktywności fizycznej
3. prawidłowy sposób odżywiania

• U osób z nadwagą lub otyłością i z nieprawidłową tolerancją glukozy regularna aktywność fizyczna i redukcja masy ciała o 5-10% zmniejszają ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 o prawie 60%.
• Okresowa kontrola stężenia cukru we krwi w celu wczesnego wykrycia stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy.

  Jakie są docelowe wartości ciśnienia tętniczego, cholesterolu LDL i hemoglobiny glikowanej u chorego na cukrzycę typu 2 ?

• Leczenie pacjenta z cukrzycą powinno być ukierunkowane na wszystkie główne czynniki ryzyka.
  Szczególnie ważne jest:

1. normalizacja wagi ciała
2. obniżenie ciśnienia tętniczego do wartości <140/85 mm Hg, a w niektórych przypadkach nawet do niższych wartości
3. obniżenie stężenia cholesterolu LDL < 1,8 mmol/l (<70 mg/dl) lub < 2,5mmol/l (<100mg/dl) w zależności od ryzyka sercowo-naczyniowego
4. utrzymywanie stężenia HbA1c ≤ 7%.

  Jak leczyć cukrzycę ?

• leczenie powinno się odbywać pod nadzorem lekarza specjalizującego się w leczeniu cukrzycy
• podstawą leczenia cukrzycy jest odpowiednia dieta oraz wysiłek fizyczny
• w cukrzycy typu 2 początkowo zwykle wystarczające jest leczenie wyłącznie lekami doustnymi (tabletkami) w połączeniu z dietą
• w cukrzycy typu 1 oraz w niektórych przypadkach cukrzycy typu 2 konieczne jest stosowanie insuliny