Co to jest cholesterol ?

• Cholesterol jest substancją tłuszczową niezbędną do budowy komórek organizmu. Służy do produkcji niektórych hormonów. Jest także niezbędny do syntezy witaminy D w organizmie.
• Dwa podstawowe źródła cholesterolu w organizmie to:
1. wątroba, która jest miejscem syntezy cholesterolu - dostarcza 3/4 całkowitej ilości cholesterolu
2. żywność pochodzenia zwierzęcego - dostarcza 1/4 całkowitej ilości cholesterolu.

  Co oznaczają pojęcia "dobry i zły cholesterol" ?

• Cholesterol krąży we krwi w postaci lipoprotein czyli cząstek zbudowanych z białek i tłuszczów.
• Wyróżnia się dwie podstawowe odmiany lipoprotein różniące się między innymi gęstością i wielkością.
  Są to:

1. lipoproteiny o dużej gęstości, określane w skrócie HDL (od angielskiej nazwy high density lipoprotein)
2. lipoproteiny o małej gęstości, określone w skrócie LDL (od angielskiej nazwy low density lipoprotein).

• Cholesterol wchodzący w skład lipoprotein HDL tzw. cholesterol HDL określany jest w języku potocznym jako "dobry cholesterol". Wynika to z ochronnego działania lipoprotein HDL na ścianę naczynia. Lipoproteiny te są małymi cząstkami, które łatwo przedostają się do ściany naczynia i bez trudu ją opuszczają zabierając po drodze nadmiar zgromadzonego tam cholesterolu.
• Cholesterol wchodzący w skład lipoprotein LDL tzw. cholesterol LDL określany jest w języku potocznym jako "zły cholesterol". Lipoproteiny te po wniknięciu do ściany naczynia pozostają w nim prowadząc do powstania blaszki miażdżycowej i zwężenia naczynia.

  Co oznacza pojęcie lipidogram ?

• Lipidogram – jest to wynik badania laboratoryjnego umożliwiającego ocenę we krwi stężeń substancji tłuszczowych zwanych inaczej lipidami.
  W skład lipidogramu wchodzą:

1. stężenie cholesterolu całkowitego
2. stężenie cholesterolu LDL
3. stężenie cholesterolu HDL
4. stężenie triglicerydów

• Triglicerydy są tłuszczami (lipidami), które również mogą zwiększać ryzyko rozwoju chorób układu krążenia. Należy także pamiętać, że bardzo wysokie stężenie triglicerydów może być przyczyną ostrego zapalenia trzustki.

  Jak należy przygotować się do pobrania krwi w celu oznaczenia lipidogramu ?

• Aby wyniki oznaczeń lipidogramu były wiarygodne, krew należy pobrać na czczo, to znaczy co najmniej 12 godzin od ostatniego posiłku.
• Należy pamiętać o zażyciu leków w porze wyznaczonej przez lekarza.
• Zwykle krew pobierana jest w porze rannej i rano przed badaniem można napić się wody lub słabej, niesłodzonej herbaty.

  Jakie są prawidłowe wartości stężeń lipidów we krwi ?

• Dla układu krążenia najważniejsze jest stężenie cholesterolu LDL. Należy zauważyć, że normy cholesterolu LDL dla osób z rozpoznaną chorobą układu krążenia i cukrzycą oraz osób bez rozpoznanej choroby układu krążenia i bez cukrzycy różnią się.
  Stężenia lipidów wyraża się w następujących jednostkach:
  - mmol/l - milimolach na litr lub
  - mg/dl - miligram na decylitr

Grupa ryzyka (oblicz swoje ryzyko)	Zalecane stężenie cholesterolu
Ryzyko małe lub umiarkowane	< 3 mmol/l, tj. <115 mg/dl
Ryzyko duże	<2,5 mmol/l, tj. <100 mg/dl (lub redukcja o 50% jeśli wyjściowe stężenie cholesterolu LDL wynosiło między 2,6 a 5,1mmol/l, czyli między 100 a 200mg/dl)
Ryzyko bardzo duże	<1,8 mmol/l, tj. < 70 mg/dl (lub redukcja o 50% jeśli wyjściowe stężenie cholesterolu LDL wynosiło między 1,8 a 3,5mmol/l, czyli między 70 a 135mg/dl)

• Stężenie cholesterolu całkowitego powinno być niższe niż 5,0 mmol/l to znaczy 190 mg/dl.
• Stężenie triglicerydów powinno być niższe od 1,7 mmol/l to znaczy 150 mg/dl.
• Stężenie cholesterolu HDL powinno być wyższe od 1,0 mmol/l tj. od 40 mg/dl u mężczyzn oraz wyższe od 1,2 mmol/l tj. od 45 mg/dl u kobiet.

  Jak określa się zaburzenia związane z nieprawidłowymi stężeniami lipidów ?

• Jeśli podwyższony jest poziom cholesterolu całkowitego lub cholesterolu LDL lekarz rozpoznaje hipercholesterolemię.
• Jeśli podwyższony jest poziom triglicerydów rozpoznajemy hipertriglicerydemię.
• Jeżeli podwyższone są stężenia zarówno triglicerydów jak i cholesterolu całkowitego lub cholesterolu LDL rozpoznajemy hiperlipidemię mieszaną.

  Jak często występują zaburzenia lipidowe ?

• Częstość występowania zaburzeń lipidowych w naszym kraju jest duża.
• 61% dorosłych Polaków ma podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego a 55% - podwyższone stężenie cholesterolu LDL. Średnia wartość cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL wzrasta z wiekiem.
• Rzadziej obserwuje się nieprawidłowe stężenia cholesterolu HDL – dotyczy ono 35% mężczyzn i 23% kobiet oraz triglicerydów, które występuje u 28% mężczyzn i 14% kobiet.

  Jak należy leczyć zaburzenia lipidowe ?

• Podstawowym warunkiem skutecznego leczenia zaburzeń lipidowych jest zmiana stylu życia, uwzględniająca przede wszystkim:
  - zwiększenie aktywności fizycznej
  - ograniczenie spożycia tłuszczów zwierzęcych
  - redukcję masy ciała.
  
• Przyjmowanie leków należy rozpocząć jeżeli:

1. zmiana stylu życia nie przynosi oczekiwanych efektów
2. jesteś obciążony wieloma czynnikami ryzyka
3. jeżeli rozpoznano u ciebie chorobę układu krążenia taką jak choroba niedokrwienna serca, udar mózgu czy choroba niedokrwienna kończyn dolnych.

• Podstawowymi lekami stosowanymi w zaburzeniach lipidowych są:

1. statyny - obniżają cholesterol całkowity i cholesterol LDL a w mniejszym stopniu poziom triglicerydów, są lekiem podstawowym w leczeniu zaburzeń lipidowych
2. fibraty - obniżają stężenie triglicerydów oraz podnoszą stężenie cholesterolu HDL, a w mniejszym stopniu obniżają stężenie cholesterolu całkowitego i LDL.

  Dlaczego należy obniżać stężenie cholesterolu LDL ?

• Redukcja stężenia cholesterolu LDL zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
• Każde obniżenie stężenia LDL-C o 1,0 mmol/l wiąże się ze zmniejszeniem umieralności z powodu ChSN i częstości występowania ostrych zespołów wieńcowych o 20-25%.

  Czy pacjenci po zawale serca bez podwyższonego stężenia cholesterolu powinni stosować statyny ?

• Pacjenci po zawale serca powinni otrzymywać statyny bez względu na początkowe stężenie cholesterolu.

  Jak często kontrolować lipidogram w trakcie leczenia farmakologicznego ?

• Oznaczenie lipidogramu należy wykonać:

1. przed włączeniem farmakoterapii
2. po 8 (± 4) tygodniach stosowania leczenia
3. kontrolne badania należy wykonywać w takich samych odstępach czasu, to znaczy co 8 (± 4) tygodni po zmianie leczenia aż do osiągnięcia docelowych stężeń lipidów
4. następne kontrole powinny odbywać się co 12 miesięcy

  Jakie są przeciwwskazania do stosowania statyn ?

• Przeciwwskazaniem do włączenia statyn są:

1. ciąża
2. okres karmienia piersią
3. czynna choroba wątroby (ostre wirusowe zapalenie wątroby, alkoholowa choroba wątroby, niewyrównana marskość wątroby, ostra niewydolność wątroby)

  Jakie mogą być efekty uboczne stosowania statyn ?

• Efekty uboczne leczenia statynami występują stosunkowo rzadko i należą do nich:

1. zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych takich jak transaminaza alaninowa (ALT), które występuje u 0,5-2% leczonych
2. miopatia objawiająca się osłabieniem mięśni i wzrostem kinazy kreatynowej we krwi u około 0,5% leczonych
3. rabdomioliza czyli rozpad mięśni objawiający się bólem u 0,04-0,2% leczonych statynami

• Nie ma potrzeby rutynowo kontrolować stężenia aminotransferaz i kinazy kreatynowej w trakcie leczenia statynami. Jeśli jednak u osoby leczonej wystąpią niepokojące objawy, takie jak osłabienie, zmęczenie, bóle w górnej części brzucha, ciemny mocz, żółtaczka, bóle mięśni należy pilnie skontaktować się z lekarzem i wykonać zalecone przez niego badania.

  Kto powinien wykonać badania przesiewowe w kierunku dyslipidemii (lipidogram) ?

• Wykonanie lipidogramu zaleca się:

1. u mężczyzn ≥ 40 roku życia i u kobiet ≥ 50 roku życia lub po menopauzie razem z oceną innych czynników ryzyka
2. u osób z rozpoznaną chorobą sercowo-naczyniową
3. u osób z cukrzycą
4. u osób z nadciśnieniem tętniczym
5. u osób otyłych
6. u osób palących papierosy
7. u osób z przewlekłą chorobą nerek
8. u osób z przewlekłą chorobą zapalną
9. u osób z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku przedwczesnego występowania chorób sercowo-naczyniowych i/lub dyslipidemii
10. u pacjentów z ostrym zespołem wieńcowym - w ciągu pierwszych 24 godzin od początku objawów